تاثیر فناوری اطلاعات بر اشتغال چیست؟

خبر > اشتغال و کارآفرینی - هفته نامه فارغ التحصیلان: 

 امروزه برخورداری از شغل مناسب جزو یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده حقوق شهروندان به شمار میرود که شاید اهمیت آن از حقوق سیاسی آنها و حضور در صحنه انتخابات کمتر نباشد. به طوری که اشتغالزایی متناسب با نیازهای جامعه و ریشه کن کردن بیکاری یا همان اشتغال کامل، از جمله وظایف بنیادین دولتها است. ازطرفی اشتغال در ارتباط مستقیم با توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بوده و به سرعت روند توسعه جامعه و موفقیت یا عدم موفقیت برنامه های توسعه بستگی دارد. همچنین اشتغال تابعی است از ارزشهای حاکم بر یک جامعه و بدیهی است که مستقیما در ارتباط با نیازهای زیستی، آموزشی، بهداشتی، رفاهی، روحی و معنوی جامعه باشد. به عنوان نمونه، تمایل جامعه به برخورداری از اطلاعات روزآمد و ...

تاثیر فناوری اطلاعات بر اشتغال چیست؟

خبر > اشتغال و کارآفرینی - هفته نامه فارغ التحصیلان: امروزه برخورداری از شغل مناسب جزو یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده حقوق شهروندان به شمار میرود که شاید اهمیت آن از حقوق سیاسی آنها و حضور در صحنه انتخابات کمتر نباشد. به طوری که اشتغالزایی متناسب با نیازهای جامعه و ریشه کن کردن بیکاری یا همان اشتغال کامل، از جمله وظایف بنیادین دولتها است. ازطرفی اشتغال در ارتباط مستقیم با توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بوده و به سرعت روند توسعه جامعه و موفقیت یا عدم موفقیت برنامه های توسعه بستگی دارد. همچنین اشتغال تابعی است از ارزشهای حاکم بر یک جامعه و بدیهی است که مستقیما در ارتباط با نیازهای زیستی، آموزشی، بهداشتی، رفاهی، روحی و معنوی جامعه باشد. به عنوان نمونه، تمایل جامعه به برخورداری از اطلاعات روزآمد و کیفی، باب جدیــدی را فراروی برنامهریزان اشتغال قرار میدهد یا تمایلات علمی و پژوهشی جامعه و نیاز به دسترسی به نوآوریها، اختراعات و استانداردهای ثبت شده جهان، زمینه کاری جدیدی را ایجاد میکند.
ازسوی دیگر، دولتها در برنامهریزی اشتغال با واقعیتهایی مانند ارزشهای حاکم بر یک جامعه؛ عوامل جغرافیایی؛ منابع طبیعی؛ زبان؛ شاخصهای جمعیتی؛ بسترهای صنعتی؛ سطح فناوری؛ مزیتهای رقابتی و بسیاری عوامل تعیین کننده دیگر مواجه میشوند که مجموع عوامل فوق وتمایلات یا نیازهای پیش گفته جامعه، محدودیتهای تعیین کننده دولتها در برنامــهریــزی کلان اشتغال بــه شمـار میروند.

در عصر حاضر مشکل اشتغالزایی یکی از دغدغه های مهم مدیران و برنامه ریزان جوامع بشری محسوب میشود. در گزارشی که در سال 2000، توسط سازمان جهانی کار منتشر شد، تاکید شده است که کشورهای جهان تا سال 2010 میلادی باید قادر به ایجاد 500 میلیون موقعیت شغلی جدید باشند.

ازسوی دیگر، روند تحولات جهانی مانند تغییرات چشمگیر در وضعیت جمعیتی، استقبال از مهاجرت، ظهور فناوریهای نو، تولد سازمانهای جدید اجتماعی و طرح دیدگاههای نوین در مدیریت و سازمان، افقهای تازهای را فراروی برنامهریزان و مدیران امور اشتغال قرار میدهد. یکی از فناوریهایی که طی چند دهه گذشته، اساس و بستر تحول در زندگی بشر بوده است، فناوری اطلاعات است. فناوری اطلاعات نه تنها خود موجب تولید موقعیتهای جدید شغلی شده، بلکه زمینه ساز تغییرات بنیادی در بسیاری از مشاغل دیگر هم بوده است.

البته این نظریه قدیمی که روند مکانیزه شدن امور موجب افزایش بیکاری خواهد شد، هنوز در جهان طرفدارانی دارد. ولی به راستی، آیا فنــاوری اطلاعـات اشتغالزا است یا اشتغالزدا؟ تغییرات جمعیتی چه تاثیری بر آمـار بیکاری داشته است؟ آیا عصر اطلاعات میتواند موجب ظهور موقعیتهای شغلی جدیدی شود؟ آیا در فضای جدید ارتباطات، میتوان افراد متقاضی شغل را با موقعیتهای شغلی موجود در آن سوی جهان مرتبط ساخت؟ آیا ارتباطات مردم در دهکده جهانی تاثیری بر روند مهاجرت نخبگان خواهد داشت؟ آیا روند حرکت فناوری اطلاعات و تاثیــر آن بــر موقعیتهای شغلی ملتها قابل پیشبینی است، یا اینکه مسافران سوار بر این موج، به سوی مقصدی نامشخص و مبهم درحرکتنــد؟ و نهـایتا، آیا فناوری اطلاعات میتواند پاسخی برای حل بحران بیکاری جوانان و تحصیلکردههای کشور داشته باشد؟

تاثیر فناوری بر بازار کار

فناوری اطلاعات تشکیل شده است از علوم رایانه، ارتباطات و شبکه سازی. امروزه کاربردهای متنوع و گستردهای از این علم در محیط کــار مطرح شده است؛ از جمله سیستمهای خبره، پردازش تصویری، اتوماسیون، علم روباتها، فناوری حساسهها، مکاترونیکس و... . کاربردهای میان رشتهای فوق طی دهه های گذشته اثرات تحول زایی بر روش زندگی و امرار معاش انسان داشتهاند. آثار این تحولات بر نیروی کار و زندگی بشر چنان چشمگیر بوده است که به سختی میتوان سرعت و ابعاد آن را مورد ارزیابی قرار داد.

در دهه 1950 میلادی صنعت کاملا جدیدی تحت عنوان صنعت رایانههای بزرگ متولد شد. کمپانیهای پیشرو و صاحبنام در ایــن صنعت عبــارت بــودنـد از آی بی ام، آر سی ای، هــانی ول و یونی وک. صنعت رایانه های بزرگ، مشاغل جدیدی همچون تولید، تعمیرات و نگهداری و خدمات رایانهای را به بازار کار معرفی کرد. در مدت زمان کوتاهی، مشاغل جانبی این جریان صنعتی، ماننـد برنامه نویسی، کاربران رایانهای، تکنسینهای تعمیرات و کارشناسان بازاریابی و فروش به آمار بازار کار اضافه شدند. در ادامه این روند، میلیونها موقعیت شغلی جدید در زمینــه هــای مختلف دانش نـرمافزار و سختافزار ایجاد شد.

با رشد و توسعه فناوری، به تدریج به قدرت رایانه ها افزوده شده و متقابلا ابعاد و قیمت آنها کاهش یافت. در دهه 1980، ظهور و رشد شگفتآور رایانههای شخصی حتی صنعت رایانه را غافلگیر کرده و تهدیدی برای بقای رایانههای بزرگ به شمار آمد. رایانههای شخصی این ویژگی را داشتند تا وارد منزل و دفاتر کار افراد شوند. رفته رفته این نیاز به وجود آمد تا افراد در یک سازمان بتوانند با یکدیگر ارتباط ایجاد کرده و از ابزارهای موجود به طور مشترک بهره بگیرند. لذا شبکه های محلی شکل گرفت و این دستاورد تنها یک گام با تلفن و مودم و ایجاد ارتباط با دیگر شبکههای محلی فاصله داشت. امکان دسترسی رایانههای شخصی به اطلاعات موجود در رایانههای بزرگ، بیبیاسها و دیگر شبکههای محلی، به زودی موجب ارتقا کاربرد و توان آنها شد. اکنون نیاز بود تا رایانهها با یکدیگر به تبادل اطلاعات بپردازند. در این مقطع مشکل ناسازگاری و استانداردسازی فرمت فایلها نمــایان شده و زبان جدیدی پا به عرصه ظهــور گـذاشت. این زبان جدید HTML نام گرفت که بعدها زبان اصلی تار جهان گستر شد.

قابلیتهای رایانه های شخصی و زبان استاندارد شده جدید، تلفیق شده و موجب شد تا میلیونها انسان در اطراف کره زمین با یکدیگر ارتباط ایجاد کنند. موسس کمپانی اینتل در این رابطه نظریهای دارد که معتقد است قدرت پردازش رایانهها هر 18 ماه دو برابر شده و هزینه رایانهها به طور میانگین سالانه 25 درصد کاهش مییابد. پیشبینی میشود در سال 2019 میلادی، یک رایانه شخصی 1000 دلاری، قادر به انجام 1020 عمل ریاضی در ثانیه بوده و ازنظر پیچیدگی در معماری، شبیه به مغز انسان باشد. اگر قدرت فناوری فوق و سرعت کاهش قیمت آن را با روند گسترش اینترنت و کاهش مستمر هزینههای مخابراتی تلفیق سازیم، به یکی از عوامل مهم در پدیده جهانی شدن اقتصاد، پی خواهیم برد.

تحول در رایانهها و فناوری اطلاعات، موجب تغییرات وسیعی در صنایع و بنگاههای تجاری مختلف شده است. به عنوان نمونه، یک صنعت تولیدی امروزه میتواند با تعداد معدودی تکنسین و مهندس هدایتکننده روباتها، خط تولیــد خود را اداره کند. قطعهسازان بزرگ میتوانند قطعات مورد نیاز صنایع را به موقع و آماده استفاده در خط مونتاژ تحویل دهند. برخی از بنگاههای بینالمللی، بین دفاتر طراحی خود در چند کشور جهان ایجاد ارتباط کرده و از منابع انسانی ملیتهای مختلف و اختلاف ســاعات جغرافیایی بهره میجویند.

تحول در فناوریهای پیش گفته همچنین موجب ظهور صنایع و مشاغل جدیدی شده است که تا یک دهه قبل نامی از این مشاغل در میان نبود. به عنوان مثال پیشرفتهایی که در زمینههای بیوتکنولوژی، ویروسشناسی، تحقیقات سرطان و عصبشناسی شده است، مستقیما متکی به دستاوردهای انسان در زمینه علوم رایانه و سیستمهای اطلاعاتی بوده است.

بنابراین، پدیدههای جدید مانند رشد اقتصادی، تغییرات جمعیتی، جهانی شدن و تحولات عظیم در فناوری اطلاعات و ارتباطات، ازجمله عوامل اثرگذار بر وضعیت مشاغل بودهاند.

فناوری اطلاعات و اشتغالزایی

سخن گفتن از آثار فناوری اطلاعات بر مجموعه مشاغل، امر دشواری است. چرا که فنــاوری اطلاعات درعین اشتغالزایی، اشتغالزدا هم بوده است. شواهد حاکی از آن است که فناوری اطلاعات به عنوان یک کاتالیزور برای رشد اقتصادی و اشتغالزایی، عمل میکند. هنگامی که فعالیتهای روزمره مکانیزه میشوند و بهرهوری افزایش مییابد، هزینههای تولید و تحویل کالا کاهش مییابند. به عبارت دیگر، قیمت تمام شده کالا برای خریدار کاهش یافته و به تبع آن، تقاضا برای خرید افزایش مییابد. همچنین فناوری اطلاعات موجب شده تا اطلاعات دقیق و روزآمد همواره در دسترس متقاضیان قرار گرفتــه و آنها را قادر به تصمیمگیری یا تصمیمسازی بهتر و به موقع کند. این امر به سهم خود هزینهها را کاهش داده، سود را افــزایش میدهد و رشد اقتصادی را تسهیل میسازد. این یک واقعیت است که در اثر ماشینی شدن فعالیتها، تقاضای برخی از صنایع برای نیروی کار کاهش مییابد. ولی از طرفی، مشاغل جدیدی وارد بازار کار میشوند. از جمله این مشاغل عبارتند از طراحی صفحات وب، کارشناس نگهداری و مدیریت پایگاههای تحت وب، کــارشنـاس سیستمهای چندرسانهای، تکنسین ماهوارهای فرستندگی، تکنسین سیستمهای موقعیتیاب جهانی، و متخصصان تجارت الکترونیکی، این مشاغل نیاز به دانش، مهارت و توانمندیهایی دارند که بعضا در شرح مشاغل قبلی یا حتی کنونی برخی کشورها وجود ندارد.

یکی از کشورهـای منطقه که در اشتغالزایی از رهگذر فناوری اطلاعات به موفقیتهای جهانی دست یافته، کشور هندوستان است. این کشور صدور محصولات نرمافزاری خود را ابتدا از ایالات متحده، اروپا و ژاپن آغاز کرد. در سال 1984 درآمد هند از این صنعت تنها 10 میلیون دلار و در سال 89 یعنی 5 سال بعد، به 8 میلیارد دلار رسید. در تحقیقی که یکی از شرکتهای بزرگ مشاوره مدیریت، به نام مک کنزی انجام داد، پیشبینی شده است که چنانچه صنعت نرمافزار هند روند کنونی را ادامه دهد، تا پایان سال 2010، درآمدی بالغ بر 87 میلیارد دلار نصیب این کشور شده است. به عنوان نمونه به مواردی از موقعیتهای شغلی ایجاد شده جدید که متاثر از رشد فنــاوری اطلاعات بــودهانــد، اشاره میشود:

مراکز تلفن: فناوری ارتباطات این امکان را ایجاد کرده است تا ارتباطات تلفنی 24 ساعته ارزان قیمت با هر نقطهای از جهان، مقرون به صرفه بوده و بازاریابی از راه دور و خدمات پس از فروش به راحتی صورت پذیرد.

مدیریت اسناد پزشکی: خدماتی همچون اطلاعات پرونده بیماران و گزارشهای پزشکی از طریق اینترنت به شرکتهای خدماتی در هند و فیلیپین ارسال شده و این اطلاعات در آنجا، پس از سازماندهی لازم و تبدیل به قالبهای متنی، به کشور سفارشدهنده منتقل میشود.

خدمات پشت صحنه شرکتها: انواع فعالیتهای اداری مانند ورود اطلاعات به رایانه، پردازش و تحلیل اطلاعات، از راه دور صورت میپذیرد. سازمانهایی همچون راهآهن، ناشران، دانشگاهها و شرکتهای مسافربری هوایی، ازجمله سازمانهاییاند که از خدمات فوق بهره گرفتهاند. کمپانی امریکن آنلاین (AOL) در حال حاضر از همکاری 600 کارمند فیلیپینی بهره گرفته است.

خدمات بیمه: شرکتهای بزرگ بیمه که روزانه وظیفه پاسخگویی به میلیونها مراجعه را دارند، نیاز به خدمات کارشناسی و پزشکی گستردهای پیدا میکنند. این شرکتها قوانین جاری خود را برای کشورهای آسیایی ارسال کرده و ساعات مطالعات کارشناسی پروندهها را به این کشورها واگذار کردهاند.

بررسیهای حقوقی: در بررسی پروندههای قطور حقوقــی، ساعات کار بسیاری صرف میشود. بنگاههای حقوقی غربی با شناسایی شرکتهای حقوقی مناسب در آسیا که دارای وکلای ورزیـده، تسلط به زبان انگلیسی و هزینه های اندک باشند، فعالیتهای مطالعاتی خود را به این کشورها واگذار میکنند.

انجام فعالیتهای کارگزینی: پردازش فیشهای حقوقی کارکنان و رسیدگی به دیگر آمار کارگزینی که مشخص و تکراری است، نیز در زمره مشاغل از راه دور قرا رگرفته است. کمپانی نفتی کال تکس از مرکزی در شهر مانیل، فعالیتهای کارگزینی شعب خود را کــه در پنج کشـور مختلف جهان مستقر شده اند، اداره میکند.

متحـرکسازی: صنعت متحرکسازی رایانهای تا پایان سال 2001 میلادی، 35 میلیارد دلار از سهم بازار کار را به خود اختصاص داده است. طراحی و توسعه سیستمهای متحرک سازی رایانهای به طور قابل توجهی هزینه تولید انیمیشینهای ویدئویی، فیلمها و CDهای پزشکی، فیلمهای آموزشی، مستندهای علمی، بازیها و آگهیهای تجارتی را کاهش داده است. کاربری وسیع این حرفه و هزینه گزاف تولید آن در کشورهای غربی، موقعیت شغلی بسیار مناسبی را برای کشورهای در حال توسعه ایجاد کرده است.

خدمات مهندسی: برخی از شرکتهای غربی، اقدام به ایجاد مراکز طراحی در آسیا کرده و از خدمات مهندسی این منطقه بهره گرفته اند. کمپانی بزرگ مهندسی بچ تل با ایجاد یک مرکز طراحی در شهر بنگلور و استخدام 500 مهندس طراح، خدمات پشتیبانی فنی کمپانی فوق را در سطح جهانی تامین کرده است.

بهره گیری از منابع خارجی و انجام فعالیتهای خدماتی با استفاده از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی، هنوز در آغاز راه است. لذا به سختی میتوان عمق و دامنه این زمینه جدید اشتغــالزایـی را مورد ارزیابی قرار داد. صاحبنظران بر این باورند که در ازای هر شغل جدیدی که در صنعت نرم افزار ایجاد میشود، حدود 75 موقعیت شغلی میتواند از طریق کاربرد فناوری اطلاعات در زمینه های دیگر پدید آید. چنانچه این پیش بینی صحیح باشد، طی 10 سال آینده، تنها از گذر مشاغل مرتبط با فناوری اطلاعات 100 میلیون موقعیت شغلی جدیــد ایجاد خواهد شد.
http://www.aiau.ir/PressReleases/Pages/itandjob.aspx